Đến Côn Đảo ngắm cây bàng và thưởng thức hạt bàng

Côn Đảo thường được ví von là địa ngục trần gian xưa và thiên đường xanh hôm nay. Người ta thường nhắc nhiều về những di tích trại giam ở Côn Đảo nhưng có một thứ rất gần gũi với đời sống người dân nơi đây và góp phần tạo thành điểm nhấn riêng cho Côn Đảo: đó là những cây bàng. Những hàng cây bàng xuất hiện khắp nơi ở Côn Đảo thật đáng để bạn quan tâm đấy.

Côn Đảo đang bước vào mùa mưa và không phải là mùa du lịch, nhưng vì thế Côn Đảo thật xanh mát bởi màu của cỏ cây và thích hợp với những du khách ưa sự tĩnh lặng.  Còn gì thú vị hơn là đi dạo dưới những con đường xanh một màu lá bàng?

Cây bàng di sản

Côn Đảo mùa mưa cây xanh mát mắt trông đầy sức sống. Thảm thực vật ở đây khá dày nhưng không có nhiều cây dáng cao và bàng là một loại cây cao nhất ở đảo này. Bàng mọc khắp nơi ở Côn Đảo và đi đâu bạn cũng có thể thấy những chiếc lá bàng. Nếu như ở các đô thị lớn như Sài Gòn, Hà Nội, Đà Nẵng … cây bàng hiện bị cấm cửa không cho trồng trên đường phố  vì thuộc loại rễ ngang dễ xâm lấn các công trình xây dựng gần đó thì ở Côn Đảo, cây bàng mọc trên bờ  biển,  hốc đá và có nhiều nhất là quanh thị trấn, trước hiên nhà dân và trong các resort. Vóc dáng vững chãi của những cây bàng cổ thụ khiến những con đường ở Côn Đảo đã hẹp càng hẹp thêm, trông giống như những con hẻm.

Cây bàng cũng được trồng nhiều trong các nhà tù, trại cải huấn, chuồng cọp. Trại nào cũng thấy có vài cây đến hàng chục cây bàng cổ thụ, nhiều chỗ bàng gần như là cây xanh duy nhất trong trại,  tán rộng và lá xanh rì. Nếu ở  những phố thị quen, cây bàng có tán ngang chia làm nhiều tầng, còn ở Côn Đảo cây bàng có nhiều dáng đứng khác nhau, có khi nghiêng ngả, tán vươn lên hay xòa xuống. Nhìn những thân bàng  gốc xù xì lâu năm khiến người ta dễ lầm tưởng đó là một gốc cổ thụ nào đó.

Điều đặc biệt khác, trong số những cây bàng ở đây, có rất nhiều cây bàng cổ thụ được Hội bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận là cây bàng di sản. Trong số những cây được vinh danh là cây di sản Việt Nam thì nhiều nhất là cây bàng. Riêng ở Côn Đảo có 53 cây bàng được công nhận là cây di sản Việt Nam. Cụ thể, trên đường Tôn Đức Thắng có 19 cây, trên đường Lê Duẩn có 11 cây, di tích trại Phú Hải có 8 cây, di tích trại Phú Sơn có 7 cây, di tích nhà Chúa Đảo có 8 cây. Dễ thấy nhất là 2 cây bàng cổ thụ ở đường Tôn Đức Thắng, ngay trước quán cà phê Côn Sơn với thân cây rất to đối diện cầu tàu 914 lịch sử.

Hạt bàng đặc sản

Cây bàng nhiều hẳn nhiên cho trái nhiều. Trái nhiều, đâu mấy ai siêng năng đi hái hoặc lượm hạt bàng về để ăn ngoại trừ đám trẻ con hiếu động?  Ăn hoài cũng không hết, ăn riết cái hạt sống cũng ngán, rồi một ngày nọ cư dân đảo nghĩ ra cách phơi khô, chế biến hạt bàng thành một món ăn chơi có vị mặn có vị ngọt và món hạt bàng đặc sản được bày bán. Du khách có thể tuỳ chọn hạt bàng vị mặn hay vị ngọt. Dường như đường và gừng trong món hạt bàng vị ngọt làm át hẳn mùi vị bàng, còn hạt bàng vị mặn vẫn còn giữ lại cái vị đặc trưng. Tóm lại là …. nên thử cả hai loại hạt bàng vị mặn lẫn vị ngọt.

Cho nên đi bộ trên đảo, bạn hay gặp những cái vạt chứa toàn trái bàng khô phơi trên vệ đường, là người ta đang phơi trái bàng để lấy hạt ra chế biến.  Món hạt bàng vị mặn hay vị ngọt ở Côn Đảo cũng “thông dụng” như thể bạn đi vào rạp coi phim phải mua bắp rang bơ vừa mặn vừa ngọt mà nhấm nháp vậy.

Không biết từ lúc nào, hạt bàng nghiễm nhiên trở thành một thứ đặc sản trứ danh của Côn Đảo và là món luôn được khách phương xa mua về làm quà, dù chủ yếu thấy thì mời, hỏi thì bán chứ không được quảng bá rộng rãi. Và chính vì vậy, khi ăn thấy vừa miệng, nhiều du khách đâm tiếc cho cái món đặc sản đáng ra cần được phổ biến rộng rãi hơn. Thế nhưng các chủ tiệm bán hạt bàng ở Côn Đảo chưa nghĩ tới việc sẽ đem món đặc sản vào đất liền bán vì hiện cung không đủ cầu.

Hạt bàng là món quà hiếm hoi đúng nghĩa “made in Côn Đảo”, vì có rất nhiều thứ gọi là quà lưu niệm bày bán ở Côn Đảo thực sự được mua từ đất liền khiến bạn mất thời gian trả giá rồi “chở củi về rừng” với giá cao hơn! Tuy nhiên, để mua được đúng loại hạt bàng trồng trên đất Côn Đảo bạn phải nhờ người quen là dân địa phương hoặc chủ các nhà nghỉ, khách sạn tìm giúp, bởi không khéo sẽ mua trúng loại hạt bàng … có xuất xứ đâu đó ở đồng bằng! Cách phân biệt cũng khá đơn giản, bởi hạt bàng Côn Đảo vốn thon dài và còi cọc hơn hạt bàng trồng ở đồng bằng. Dân Côn Đảo trả lời rất gọn cho lý do này:  “Cây bàng Côn Đảo chỉ có chừng ấy, trong khi khách mỗi lúc một đông, đâu có sẵn nhiều hạt đến mức lúc nào cũng có mà bày bán?”.

Đây cũng là kinh nghiệm cần thiết khi du khách đến Côn Đảo và  muốn tìm mua quà đặc sản của vùng đất một thời khét tiếng là địa ngục trần gian.

Bài & ảnh Lê Minh Hạ