Indonesia tính chuyện trồng lúa trên đầm lầy than bùn vì lo thiếu lương thực

Việc trồng lúa sẽ bắt đầu ngay từ tháng 10/2020 trên diện tích gần một triệu ha đất than bùn ở Borneo bất chấp những cảnh báo từ chuyên gia môi trường về nguy cơ gây cháy rừng.

Các nhà hoạt động môi trường chỉ trích dự án, nhắc lại sự thất bại vào giữa thập niên 1990 của dự án Mega Rice tương tự nhưng đành bỏ hoang những vùng đất than bùn rộng lớn, khiến khu này hàng năm đều xảy ra hỏa hoạn.

Nơi sinh sống của loài đười ươi

Đến nay, vẫn còn nhiều câu hỏi về tính phù hợp của việc trồng lúa trên đất than bùn nghèo dinh dưỡng, làm trầm trọng thêm nguy cơ cháy nổ bằng cách dọn sạch nhiều lớp than bùn hơn, trong lúc phá hủy các khu rừng là nơi sinh sống của loài đười ươi đang có nguy cơ tuyệt chủng.

Chính phủ Indonesia vừa loan báo thúc đẩy kế hoạch trồng trọt trên một khu vực đất than bùn có quy mô tương đương lãnh thổ Puerto Rico của Mỹ, bất chấp những lời chỉ trích từ các chuyên gia.

Phần lớn diện tích trồng lúa sẽ nằm trên vùng đầm lầy than bùn. Hàng ngàn km kênh mương được đào để thoát nước than bùn và việc này được tiến hành mà không có đánh giá tác động môi trường. Nhưng đất than bùn nghèo dinh dưỡng được cho là không tương thích với loại hình trồng lúa như cách người ta canh tác trên đất núi lửa giàu khoáng chất của cáv đảo khác Java và Bali.

Sau nhiều vụ thu hoạch thất bại, chính phủ đã bỏ dự án, để lại những khu đất hoang khô cằn, phát sinh các vụ cháy hàng năm trên diện rộng. Những nỗ lực tiếp theo để nhân rộng dự án ở các vùng khác, như vùng cực đông của Papua cũng gánh chịu thất bại.

Ứng phó với khủng hoảng lương thực

Tuy vậy, điều đó cũng không ngăn chính phủ Indonesia lặp lại thử nghiệm. Mới đây, Tổng thống Joko Widodo nhấn mạnh sự cần thiết phải đảm bảo an ninh lương thực của Indonesia bằng cách thiết lập các khu trồng trọt ở miền Trung Kalimantan và Bắc Sumatra. Ông cũng dẫn một cảnh báo từ Tổ chức Nông lương Liên Hiệp Quốc (FAO) về cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu sắp xảy ra khi đối mặt với sự bùng phát của Covid-19.

Giới chức nông nghiệp cho biết chính phủ sẽ bắt đầu dự án thử nghiệm theo nhiều giai đoạn, mở đầu là 30.000 ha, tiếp theo là 118.000 ha từ năm 2021 và 2023. 30.000 ha ban đầu bao gồm các ruộng lúa hiện có do nông dân địa phương canh tác.

Vai trò của chính phủ sẽ là cải thiện cơ sở hạ tầng nông nghiệp, chẳng hạn như hệ thống tưới tiêu và cung cấp giống lúa.

Dự án thử nghiệm ban đầu sẽ tiến hành trên vùng đất ngập nước ven biển chứ không phải vùng đất than bùn. 

Hệ lụy cho môi trường

Nhưng các chuyên gia cho biết canh tác trên các vùng đất ngập nước ven biển đặt ra những thách thức riêng. Basuki Sumawinata, chuyên gia về đất than bùn tại Viện Nông nghiệp Bogor, cảnh báo rằng các vùng đất ngập nước ven biển có độ chua và nồng độ cao của khoáng chất pyrit sắt được cho là rất độc hại đối với các loại cây trồng như lúa.

Để cây trồng phát triển được, một lượng lớn vôi – lên đến 10 tấn mỗi ha – sẽ phải được thêm vào để làm giảm độ chua của đất. Và cũng không có gì đảm bảo rằng đất sau khi được trung hòa axit sunfuric bằng vôi sẽ phù hợp để trồng lúa.

Và bởi vì khu vực này là một vùng đất ngập nước ven biển, nông dân sẽ phải liên tục bổ sung vôi để chống lại dòng nước tính axit chảy vào khu vực. Mặc dù tình trạng này có thể được giải quyết thông qua một hệ thống thủy lợi xả nước ra biển, nhưng giải pháp này lại đặt ra vấn đề khác: Gây ra thảm họa cho hệ sinh thái biển.

Giới chuyên gia môi trường nhắc lại một báo cáo về vụ cá chết hàng loạt ở sông Barito vào tháng 10/1998. Phần sông bị ảnh hưởng chảy qua một phần của địa điểm trồng lúa trên đất ngập nước. Việc xả nước ở khu vực đó đã khiến nước sông trong vắt một cách bất thường. Đây là dấu hiệu cho thấy hàm lượng nhôm rất cao do xả nước có tính axit một cách không kiểm soát.

Hari Priyono, cựu giới chức Bộ Nông nghiệp Indonesia cảnh báo, việc ứng dụng các giải pháp xử lý đất sẽ làm tăng chi phí trồng lúa và tính bền vững của dự án sẽ không cao.

Giới hoạt động môi trường cũng khuyến cáo chính phủ Indonesia nên tập trung vào việc thúc đẩy năng suất ở vùng trung tâm trồng lúa hiện có của nước này là Java và Bali, hơn là bất chấp rủi ro tại các đầm lầy than bùn để ứng phó với nguy cơ khủng hoảng lương thực.

Thiệu Kiệt

(theo News Mongabay)