Nhà thờ gỗ Kon Tum, giáo đường tuyệt đẹp miền cao nguyên

On Th12 21, 2019

Nếu đi du lịch Kon Tum, chắc chắn có một địa chỉ bạn không thể bỏ qua, đó là công trình kiến trúc độc đáo nhất xứ này: nhà thờ gỗ Kon Tum.

Toàn cảnh nhà thờ gỗ hay nhà thờ Chính tòa Kon Tum.

Sang năm mới 2020, cũng là lúc ngôi nhà thờ gỗ trứ danh nhất vùng Tây Nguyên kỷ niệm tròn 107 năm tuổi. Nhưng thời gian đằng đẵng cả thế kỷ biển dâu với bao đổi dời vẫn chưa kịp làm phai đi vẻ đẹp của ngôi giáo đường xưa này.

Sự kết hợp tuyệt đẹp của kiến trúc gỗ

Gác chuông và mái của nhà thờ, nhìn từ phía sau.

Đến thành phố Kon Tum, hỏi bất cứ người dân nào, bạn cũng sẽ được chỉ dẫn tận tình đến Nhà thờ gỗ Kon Tum nằm ngay trung tâm thành phố, trên con đường Nguyễn Huệ. Nhà thờ này do một linh mục người Pháp khởi công xây dựng năm 1913, có kiến trúc kết hợp giữa phong cách Roman với kiểu nhà sàn đặc trưng của người Ba Na. Cũng dễ hiểu khi nhà thờ được xây dựng theo phong cách này, bởi Kon Tum là nơi người dân tộc Ba Na sinh sống tập trung rất nhiều. Theo tài liệu lưu lại và các sơ ở nhà thờ cho hay thì nhà thờ được hình thành từ những bàn tay tài hoa của nghệ nhân Quảng Nam, Bình Định… và được thực hiện hoàn toàn bằng phương pháp thủ công.

Các ô cửa lấy sáng và hành lang bên hông nhà thờ.

Các nghệ nhân này đã mất ròng rã 5 năm mới hoàn thành ngôi thánh đường có diện tích sử dụng hơn 700m2 này. Khi xây dựng nhà thờ, các vị linh mục thời đó đã khéo léo đưa kiến trúc Roman hòa vào kiến trúc nhà sàn Ba Na để tạo ra một không gian tôn giáo thân thiện, gần gũi với người dân bản địa.

Kiến trúc gỗ mang phong cách Basilica được cho là còn tồn tại duy nhất trên thế giới.

Điểm độc đáo của ngôi giáo đường không bê tông cốt thép, không một chút vôi vữa này, khiến nó khác biệt với tất cả các ngôi giáo đường khác trên cả nước, là chất liệu để xây cất nhà thờ hoàn toàn bằng gỗ tốt nhất thời bấy giờ, trong đó chủ yếu là loại gỗ cà chít.

Không gian bên trong giáo đường gây ấn tượng với những đường nét kiến trúc gỗ.

Bạn có thể thấy rõ loại gỗ quý hiếm này ở những hàng cột đen tròn, thẳng tắp chạy dọc bên trong và hai bên hành lang giáo đường. Từ cột kèo đến nóc nhọn của giáo đường, mái vòm cong, cửa, ghế, hay cả tháp chuông cao cao đều làm bằng gỗ. Gỗ được đục đẽo, gắn kết nhau bằng mộng, không có sự hiện diện của đinh hay vật dụng hỗ trợ đóng ghép gì khác nên khối kiến trúc này càng thêm đặc biệt.

Ít ai ngờ rằng nhà thờ được xây dựng hoàn toàn bằng thủ công.

Cột gỗ cà chít sau một thế kỷ chống đỡ mái cho nhà thờ vẫn không có gì thay đổi.

Các bức tường của nhà thờ đều được xây bằng kiểu đất trộn rơm, một kiểu làm nhà truyền thống ở miền Trung Việt Nam.

Dấu ấn Ba Na được nhắc nhớ thông qua các đồ vật trang trí.

Trong khuôn viên nhà thờ đặt để khá nhiều bức tượng minh họa nhiều sự kiện trong Kinh Thánh.

Những khác biệt độc đáo khác

Một điều đáng nói khác, như là sự tương phản và nổi bật lên trên gam nhu trầm của gỗ trăm năm, là các tấm kính màu, vẽ hình ảnh các tích trong Kinh Thánh và cũng là chỗ lấy ánh sáng bên trong nhà thờ. Nắng soi qua kính tạo những màu sắc đẹp như bức tranh được đóng khung gỗ quý treo trên trần nhà, gợi cảm giác vừa quen vừa lạ. Quen vì các hàng cột đặc trưng của kiến trúc Roman, và kính màu rất hay được sử dụng ở các nhà thờ trong giai đoạn này, lạ vì nó nằm giữa không gian gỗ đậm nét vùng dân tộc thiểu số, không chỏi, vênh mà lại rất hài hòa.

Một ô cửa lấy sáng làm bằng kính màu với tranh kính được minh họa từ một điển tích trong Kinh Thánh.

Các bức tường của nhà thờ đều được xây bằng đất trộn rơm, một kiểu làm nhà truyền thống của người miền Trung, điều này cũng dễ hiểu khi nghệ nhân xây dựng đều chủ yếu đến từ miền này. Đất trộn rơm bện lại thành khối và đắp lên nhau tạo nên bức tường vững chắc, gắn kết với cột kèo gỗ tạo thành kiểu kiến trúc độc đáo.

Từ trong ô cửa lấy sáng nhìn ra mái nhà thờ. Những bức tranh kính luôn là điểm nhấn sống động giữa khung cảnh chủ yếu chỉ gam màu lạnh và nâu trầm của giáo đường.

Ngôi giáo đường được trang trí theo hoa văn của các dân tộc ở Tây Nguyên, gần gũi với đời sống hàng ngày mà vẫn gợi cảm giác thiêng liêng, trang trọng. Ngoài thánh đường chính, nhiều công trình khác trong khuôn viên nhà thờ cũng được xây dựng rất tinh tế mỹ thuật như nhà thờ, nhà tiếp khách, nhà trưng bày các sản phẩm dân tộc.

Giáo đường giờ cầu kinh gây ấn tượng với những tiếng đọc kinh của người dân tộc Ba Na.

Mùa này, bạn đến vào dịp lễ Giáng sinh, sẽ có dịp gặp tại đây cả nghìn giáo dân đủ tộc người thiểu số tìm đến nhà thờ, họ ở lại ngay bãi đất trống bên phải có khi cả tuần, để tham dự lễ. Những tiếng cầu kinh nghe trong ngôi giáo đường cổ này, bằng tiếng Ba Na, luôn gây ấn tượng mạnh với tôi.

Nhà thờ có nơi cung cấp nước miễn phí. Người dân tộc vẫn thường đến đây mỗi ngày lấy nước sạch để dùng.

Điểm đến của uyên ương và cả những tấm lòng từ thiện

Trong khuôn viên nhà thờ còn có cô nhi viện, cơ sở may, dệt thổ cẩm, cơ sở mộc để giáo dục, đào tạo và tạo việc làm cho nhiều mảnh đời không may. Không biết từ lúc nào, các đôi uyên ương của Kon Tum cũng như khá nhiều người từ nơi xa, thậm chí Sài Gòn cũng hay đến nhà thờ gỗ để lưu kỷ niệm hạnh phúc ngày cưới cho mình.

Công việc mỗi sáng của các cô cậu bé trong mái ấm Vinh Sơn 1.

Khi đến đây, bạn đừng quên tranh thủ thăm các trẻ em mồ côi người dân tộc được nuôi dạy ở các căn nhà phía sau nhà thờ mang tên mái ấm Vinh Sơn. Hiện mái ấm của nhà thờ đã phát triển ra nhiều nơi trên địa bàn tỉnh Kon Tum, cũng mang tên Vinh Sơn và tại nhà thờ gỗ là nơi đầu tiên nuôi dưỡng, dạy dỗ chúng được gọi tên là Vinh Sơn 1 cho dễ phân biệt. Những đứa trẻ tuy mồ côi nhưng được các sơ bảo ban, dạy dỗ rất ngoan.

Những chiếc bánh mì có kiểu dáng ngộ nghĩnh không giống ai.

Các em người dân tộc đang chuẩn bị vào giờ học Giáo lý.

Cảnh tượng dễ thương của các em mái ấm Vinh Sơn 1 đi lễ chiều.

Có dịp đến nơi này, bạn hãy thử mua ủng hộ những chiếc bánh mì tự làm của chúng. Chúng mềm, thơm và deo dẻo không giòn như bánh mì thường thấy ở Sài Gòn, màu trắng của bột mì khi nướng chín ươm vàng lớp vỏ được phết bằng đường thắng quẹo lại theo phương pháp thủ công. Cầm và ăn không thôi cũng thấy ngon ngon thơm mùi đường cháy đầy thú vị. Những đứa trẻ tranh thủ trước khi đi ngủ tối hay sáng sớm trước giờ đọc kinh để làm bánh, nên đôi khi bạn sẽ được thưởng thức một số ổ bánh mì trong những hình dạng… không giống ai, vì dăm đứa nào đó trong lũ trẻ làm bánh mì khi đang ngủ gục.

Và như thế, bạn sẽ thấy hành trình khám phá những nơi xa có thêm những dấu lặng dễ thương, để hành trình của mình, bên cạnh việc thưởng lãm phong cảnh, còn có những trải nghiệm gợi nhắc niềm yêu thương.

Bài & ảnh: Lê Minh Hạ