Chọn đóng khung hay cắt cúp
Đây là vấn đề liên quan đến “góc nhìn” của hình ảnh (xuyên qua ống kính quang học tác động lên bề mặt phim hay cảm biến).
Khi thay đổi tiêu cự, ta đã thay đổi góc nhìn nơi chủ thể, đồng thời cả nơi hậu cảnh. Còn khi ta chọn di chuyển (zoom chân), thì góc nhìn chủ thể thay đổi, còn góc nhìn nơi hậu cảnh lại thay đổi không nhiều. Trừ khi thay vì tiến tới hay lui lại, mà chọn di chuyển tạt ngang, sẽ chỉ thay đổi hậu cảnh (góc nhìn vẫn không đổi).
Tự thân “cắt cúp” được hiểu là “trên nền khung đã có sẵn, mình sẽ xén bớt đi, để mong hình mạnh hơn, tập trung hơn, súc tích hơn“. Và nếu hiểu “không gian trước mặt như là cái có sẵn“, và mình đang “cắt cúp lại thực tại trước mặt“. Và việc “đưa gì vào khung hình” và “loại bỏ gì ra khỏi khung ảnh” là chuyện liên quan đến kiến giải cá nhân đối với thực tại. Không chắc đã “ai giống ai” (trừ khi họ đều xuất phát từ những cái khuôn có sẵn).
Và bởi vì “mỗi một chất liệu” khi xuất hiện trong không gian hình ảnh đều góp phần trong mối tương tác chuyển tải ngôn ngữ hình ảnh. Thế nên, việc giữ gì hay loại gì là chuyện đã được tính trước từ ngay thời điểm bấm máy. Điều này liên quan đến “cảm xúc tức thời” xuất hiện ngay lúc quyết định lưu giữ hình ảnh. Khi xem động tác “cắt cúp trên ảnh” như một dạng sáng tác lần thứ hai, đôi khi cũng có thể xuất hiện, và nó giúp cho nhà nhiếp ảnh có được “hai tác phẩm độc lập về cảm xúc” (vì sẽ chuyển tải ngôn ngữ không giống nhau nữa).
Chúng ta hãy nhớ, “cắt cúp nhằm chuyển tải ngôn ngữ tốt hơn“, chứ không nên chỉ nhằm phù hợp đường điểm mạnh, hay để thuận mắt hơn, cân bố cục hơn (một cách hết sức đơn sơ). Khi tôi còn giữ chất liệu này trong khung ảnh, nghĩa là nó vẫn có mối tương tác ý nghĩa đối với chủ thể, còn khi ta quyết định loại bỏ chất liệu đó, nghĩa là ta muốn tạo ra một cảm giác “không còn giống trước nữa” (vì đã không còn mối tương tác này). Chúng ta hãy luôn “tạo đóng khung ngay trước khi bấm máy“, hơn là cứ bấm vội vã, để rồi kỳ vọng vào việc cắt cúp sau đó.
Nhiếp ảnh gia Trung Thu