WHO cảnh báo các thách thức cấp bách về y tế toàn cầu thập niên tới
Những thách thức cấp bách về y tế và chăm sóc sức khỏe toàn cầu trong thập niên tới được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đánh giá nổi cộm là các vấn đề về công nghệ mới trong y khoa, khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, tình trạng kháng thuốc…
Các chuyên gia toàn cầu của WHO phản ánh mối quan ngại về việc chính phủ các nước chưa đầu tư đủ nguồn lực và sự ưu tiên vào hệ thống chăm sóc sức khỏe cốt lõi. Trong khi thời hạn đạt mục tiêu của chương trình Phát triển bền vững 2030 đã đến gần, đại hội đồng Liên hiệp quốc cũng nhấn mạnh 10 năm tới phải là “thập niên của hành động”.
“Trách nhiệm không chỉ thuộc về ngành y tế mà còn của các chính phủ, cộng đồng và các tổ chức quốc tế, nhằm hỗ trợ các quốc gia giải quyết các vấn đề về hệ thống và hạ tầng y tế, đặc biệt ở các quốc gia dễ bị tổn thương nhất,” tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, tổng giám đốc WHO khẳng định.
Suy giảm sức khỏe vì các vấn đề khí hậu. Ô nhiễm không khí ước tính giết 7 triệu người mỗi năm. Biến đổi khí hậu khiến thời tiết khắc nghiệt hơn, làm trầm trọng thêm tình trạng suy dinh dưỡng và thúc đẩy lây lan các căn bệnh truyền nhiễm. Khí thải gây ra tình trạng nóng lên toàn cầu và là nguyên nhân của hơn ¼ ca tử vong vì đau tim, đột quỵ, ung thư phổi và bệnh hô hấp mãn tính.
Năm 2019, hơn 80 thành phố ở hơn 50 quốc gia cam kết tuân thủ các nguyên tắc về chất lượng không khí của WHO và đồng ý điều chỉnh các chính sách về vấn đề khí hậu và ô nhiễm tại địa phương. Năm 2020, WHO hướng đến chính sách ngăn chặn hoặc giảm thiểu các rủi ro sức khỏe do ô nhiễm không khí.
Cung cấp dịch vụ y tế trong bối cảnh xung đột và khủng hoảng. Năm 2019, hầu hết nhu cầu bức thiết về dịch vụ y tế xuất hiện tại các quốc gia có xung đột kéo dài, WHO ghi nhận có gần 1.000 cuộc tấn công vào các trung tâm y tế tại 11 quốc gia, với gần 200 người chết. Tình trạng xung đột cũng khiến hàng chục triệu người không được tiếp cận với dịch vụ y tế.
WHO cho biết đã ứng phó với 58 trường hợp khẩn cấp tại 50 quốc gia vào năm ngoái, thông qua các đội y tế di động, giúp tiêm chủng, phân phối thuốc và đào tạo nhân viên y tế. Tuy nhiên bên cạnh các nỗ lực về cải thiện y tế, thực trạng này được đánh giá chỉ có thể được giải quyết rốt ráo bởi các giải pháp chính trị.
Thúc đẩy sự bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ y tế. Sự khác biệt về kinh tế – xã hội dẫn đến sự khác biệt lớn về chất lượng sức khỏe của người dân, không chỉ giữa các quốc gia mà trong từng quốc gia, thậm chí giữa các địa phương. Sự gia tăng các bệnh tật có thể rút cạn tài nguyên của các hộ nghèo ở các nước có thu nhập trung bình – thấp.
Một trong những cách tốt nhất để giảm sự bất bình đẳng trong y tế là thông qua chăm sóc sức khỏe ban đầu. WHO kêu gọi các nước trích thêm 1% GDP cho chăm sóc sức khỏe ban đầu, nhằm giúp người dân dễ dàng tiếp cận các dịch vụ y tế thiết yếu ở gần nơi mình sinh sống.
Ngăn chặn các bệnh truyền nhiễm. Năm 2019, các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc-xin, như bệnh sởi, đã cướp đi 140.000 sinh mạng. Các bệnh truyền nhiễm như HIV, lao, viêm gan, các bệnh nhiệt đới và bệnh lây qua đường tình dục sẽ giết 4 triệu người vào năm 2020, phần lớn trong đó là người nghèo.
Nguyên nhân sâu xa nằm ở chỗ thiếu thốn tài chính và hệ thống y tế không đủ năng lực cùng với sự thiếu cam kết từ chính phủ các nước.
Năm 2020, WHO sẽ tăng cường khả năng phân phối thuốc trên toàn cầu, trong đó có nỗ lực giảm thiểu các sản phẩm y tế giả mạo hoặc không đạt chuẩn, nâng cao năng lực đảm bảo chất lượng sản phẩm y tế trong chuỗi cung ứng tại các nước thu nhập thấp…
Chuẩn bị cho các dịch bệnh. Hằng năm thế giới chú trọng việc ứng phó với dịch bệnh, thiên tai và các tình huống khẩn cấp khác về sức khỏe nhiều hơn là phòng ngừa trước khi chúng xảy ra. Cần chuẩn bị cho khả năng lây lan nhanh của một loại virut mới mà hầu hết mọi người đều thiếu khả năng miễn dịch. Thực tế các bệnh truyền qua vector như sốt rét, Zika, sốt vàng da… đang lan rộng khi loài muỗi di chuyển đến các khu vực mới do biến đổi khí hậu.
Giải pháp hiệu quả là các quốc gia cũng như các tổ chức đa phương nên hợp tác quốc tế nhiều hơn, tăng cường khả năng chuẩn bị của các nguồn lực trong nước và thu hút nhiều kinh phí hơn.
Bảo vệ người dân khỏi các thực phẩm nguy hiểm. Tình trạng thiếu thực phẩm, thực phẩm không an toàn và chế độ ăn uống không lành mạnh là nguyên nhân của khoảng 1/3 gánh nặng bệnh tật toàn cầu hiện nay. Tình trạng tiêu thụ thực phẩm và đồ uống có nhiều đường, chất béo bão hòa… khiến béo phì, thừa cân và các bệnh liên quan đến chế độ ăn uống ngày càng gia tăng trên toàn cầu. Tình trạng hút thuốc lá và xuất hiện những rủi ro sức khỏe từ thuốc lá điện tử cũng là những thách thức cho thập niên tới.
Năm 2019, ngành công nghiệp thực phẩm cam kết đến năm 2023 sẽ loại bỏ chất béo chuyển hóa, nhưng thực tế vẫn cần nhiều nỗ lực hơn. WHO đang hợp tác với các quốc gia để định hình lại hệ thống thực phẩm, khuyến khích chế độ ăn uống lành mạnh và bền vững, cũng như xây dựng các cam kết chính sách kiểm soát tiêu thụ thuốc lá.
Đảm bảo an toàn cho trẻ vị thành niên. Hơn 1 triệu thanh thiếu niên từ 10-19 tuổi tử vong mỗi năm, do chấn thương, HIV, tự tử, bạo lực… Năm 2020, WHO ban hành hướng dẫn mới cho các nhà hoạch định chính sách, các nhà thực hành y tế và các nhà giáo dục để giúp trẻ vị thành niên phát triển lành mạnh. Trong đó bao gồm việc thúc đẩy sức khỏe tinh thần, ngăn chặn sử dụng rượu, ma túy, giảm tình trạng bạo lực và cung cấp cho thanh niên thông tin về ngăn ngừa HIV và các bệnh lây qua đường tình dục, cách tránh thai và chăm sóc sức khỏe sinh sản.
Đầu tư đúng mức vào nhân viên y tế. Đến năm 2030, thế giới sẽ cần thêm 18 triệu nhân viên y tế, trong đó bao gồm 9 triệu y tá và hộ sinh, chủ yếu ở các nước thu nhập trung bình – thấp. Để đẩy mạnh đào tạo kiến thức, kỹ năng cho họ, hội đồng Y tế Thế giới đã chọn 2020 là năm của y tá và hộ sinh. WHO kêu gọi các nước đầu tư vào việc nâng cao tay nghề nhân viên y tế và trả cho họ mức lương xứng đáng.
Cải thiện vấn đề niềm tin của người dân. Việc kiểm soát kém thông tin sai lệch trên các phương tiện truyền thông xã hội và sự xói mòn niềm tin đang khiến sức khỏe cộng đồng bị tổn hại nhiều hơn. Đơn cử, phong trào chống vắc-xin là yếu tố quan trọng làm gia tăng tử vong ở các bệnh có thể ngăn ngừa. WHO đang hợp tác với các nước để tăng cường chăm sóc sức khỏe ban đầu cũng như làm việc với các nền tảng truyền thông xã hội để đảm bảo người dùng được nhận những thông tin đáng tin cậy về các vấn đề sức khỏe.
Khai thác các công nghệ mới. Các công nghệ mới đang cách mạng hóa khả năng chẩn đoán, ngăn ngừa và điều trị bệnh. Tuy nhiên, việc chỉnh sửa bộ gen cũng như các công nghệ y tế kỹ thuật số như trí tuệ nhân tạo cũng đặt ra nhiều câu hỏi và thách thức mới về khía cạnh đạo đức và xã hội.
Năm 2019, WHO đã thành lập các ủy ban tư vấn mới để xem xét các vấn đề này và đang tiếp tục làm việc với các nước để cho phép họ lên kế hoạch áp dụng, phát triển và hưởng lợi từ các công cụ mới trong cung cấp các giải pháp y tế.
Bảo vệ dược phẩm. Tình trạng kháng thuốc (AMR) gia tăng có khả năng đưa y học hiện đại trở về hàng thập niên trước, thời kỳ tiền kháng sinh mà ngay cả các ca phẫu thuật phổ biến cũng trở nên nguy hiểm. Nguyên nhân đến từ nhiều yếu tố, bao gồm cả việc kê đơn và lạm dụng kháng sinh, không được tiếp cận với thuốc chất lượng với giá phải chăng, thiếu nước sạch và thiếu kiểm soát nhiễm trùng.
WHO đang hợp tác với lĩnh vực môi trường, nông nghiệp và sinh học để giảm mối đe dọa của AMR bằng cách giải quyết các nguyên nhân gốc rễ, đồng thời ủng hộ nghiên cứu và phát triển các loại kháng sinh mới.
Đảm bảo yếu tố vệ sinh tại các cơ sở y tế. Khoảng ¼ các cơ sở y tế trên toàn cầu thiếu các dịch vụ cơ bản về nước. Trong khi nước và các vấn đề vệ sinh khác (được WHO gọi chung là “WASH” – điều kiện vệ sinh cá nhân trong môi trường bệnh viện, gồm nước sạch, nhà vệ sinh và phương tiện giữ vệ sinh cá nhân như xà phòng) đều rất quan trọng đối với sự hoạt động của các cơ sở y tế. Sự thiếu hụt các yếu tố cơ bản này dẫn đến chất lượng chăm sóc kém và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng lên cả bệnh nhân và nhân viên y tế.
WHO đang hợp tác với 35 quốc gia thu nhập trung bình – thấp để cải thiện điều kiện nước và các vấn đề vệ sinh trong các cơ sở y tế, hướng đến mục tiêu năm 2023 tất cả các quốc gia có thể đưa “WASH” vào kế hoạch, ngân sách và thực hiện. Đồng thời đến năm 2030, tất cả cơ sở chăm sóc sức khỏe đều có dịch vụ “WASH” cơ bản.
Bích Trâm
Ảnh: Forbes.com
Theo Forbes Vietnam
Link nguồn: https://forbesvietnam.com.vn/tin-cap-nhat/who-canh-bao-cac-thach-thuc-cap-bach-ve-y-te-toan-cau-thap-nien-toi-8945.html